Οι φραγμοί και οι διευθετήσεις στους ποταμούς της Ελλάδας είναι σοβαρή απειλή για την βιοποικιλότητα και την υδρολογία τους. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, αν και όχι ακόμα στην Ελλάδα, μία νέα τάση είναι η απελευθέρωση ποταμών με την απομάκρυνση τεχνητών φραγμών.

Όπως πληροφορηθήκαμε από την τελευταία έκθεση του συνασπισμού οργανώσεων Dam Removal Europe (DRE), τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022. Το νούμερο αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 36% σε σχέση με το 2021 και καταδεικνύει την αυξητική τάση και δυναμική του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη που αποσκοπεί στην αποκατάσταση της συνεκτικότητας και της υδρομορφολογικής και οικολογικής ακεραιότητας των ποταμών.

Στην Ευρώπη εκτιμάται ότι υπάρχουν πάνω από 1 εκατομμύριο τεχνητοί φραγμοί, διαφόρων τύπων και διαστάσεων, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποτάμιων συστημάτων, με το 15% αυτών να θεωρούνται απαρχαιωμένα. Η πλειονότητα (71%) των φραγμών που απομακρύνθηκαν το 2022 ήταν χαμηλού ύψους (< 2 m) υδατοφράκτες (weirs), καθώς τα φράγματα αυτού του τύπου είναι ως επί το πλείστον παλαιά, δεν επιτελούν πλέον κάποιο ρόλο και η απομάκρυνσή τους είναι οικονομική και επωφελής.

Η Ισπανία, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ηγείται του κινήματος απομάκρυνσης φραγμών στην Ευρώπη, ακολουθούμενη από τη Σουηδία και τη Γαλλία. Οι χώρες που το 2022 δήλωσαν για πρώτη φορά επισήμως την απομάκρυνση φραγμών ήταν το Λουξεμβούργο και η Λετονία. Κι όμως, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη υιοθετήσει την εν λόγω πρακτική, παρά τις εκτιμήσεις για ύπαρξη χιλιάδων φραγμών στα ποτάμια συστήματα της χώρας.

Όπως μας ανέφερε ο Δρ. Φοίβος Μουχλιανίτης, ερευνητής και συγγραφέας της ετήσιας έκθεσης της Dam Removal Europe, «η απομάκρυνση φραγμάτων και λοιπών φραγμών αποτελεί ακόμη αμφιλεγόμενο ζήτημα στην Ευρώπη. Υπάρχουν χώρες όπου το θέμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο, συχνά και λόγω έλλειψης επαρκούς πληροφόρησης ή/και παραπληροφόρησης. Τα προβλήματα που προκαλούν οι τεχνητοί φραγμοί στα ποτάμια συστήματα είναι πολυάριθμα και η απομάκρυνσή τους – ειδικά όσων έχουν εξαντλήσει τη χρησιμότητά τους – έχει αποδειχθεί επανειλημμένως ότι επιφέρει άμεσα και πολύπλευρα οφέλη.».

Περισσότερα μπορείτε να δείτε (στα Αγγλικά) στην έκθεση της DRE και στο σχετικό άρθρο του Guardian.

Η ΕΕΠΦ πιστεύει στην διατήρηση και υπεράσπιση της φυσικότητας των ποταμών της Ελλάδας, που αντιμετωπίζουν σήμερα σημαντικές απειλές από φράγματα και μικρά υδροηλεκτρικά, μέχρι διευθετήσεις. Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τη νέα τάση στους ποταμούς της Ευρώπης και την επιστημονική της τεκμηρίωση.

Υδατόφραγμα Bowston, ποταμός Kent, Αγγλία – ΠΡΙΝ. (Φωτό: South Cumbria Rivers Trust)

Υδατόφραγμα Bowston, ποταμός Kent, Αγγλία – ΜΕΤΑ. (Φωτό: South Cumbria Rivers Trust)