Tο Δάσος της Δαδιάς, όπως το ξέρουν οι περισσότεροι, είναι μια από τις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα, με εθνική και ευρωπαϊκή σημασία. Εδώ απαντώνται 3 από τα 4 είδη γύπα της Ευρώπης, με τον μοναδικό αναπαραγόμενο πληθυσμό Μαυρόγυπα (30-35 ζευγάρια) στη Βαλκανική χερσόνησο και κάποια από τα ελάχιστα ζευγάρια Ασπροπάρη που απομένουν πλέον στην Ελλάδα. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 36 από τα 39 ημερόβια και 6 από τα 13 νυκτόβια αρπακτικά της ηπείρου μας. Εκτός από τα 166 είδη ορνιθοπανίδας, απαντώνται επίσης περίπου 65 είδη θηλαστικών, 29 είδη ερπετών και 13 αμφιβίων και περίπου 300 είδη ασπόνδυλων που περιλαμβάνουν πάνω από 100 πεταλούδες. 

 

Η φωτιά έπληξε περίπου 45.000 στρέμματα, κατέστρεψε την ταΐστρα και το παρατηρητήριο και έφτασε έξω από τη Δαδιά, σε απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από τις εγκαταστάσεις της Μονάδας Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Δέλτα Έβρου και Δαδιάς. Αν και οι αποτίμηση των ζημιών τώρα ξεκινά, η εικόνα ίσως είναι καλύτερη από αυτή που παρουσίαζε ασταμάτητα η καταστροφολογία των μέσων ενημέρωσης. Χάρη στις τεράστιες προσπάθειες της πυροσβεστικής, της δασικής υπηρεσίας, των κατοίκων και εθελοντών, του στρατού και της τοπικής αυτοδιοίκησης προστατεύτηκε σημαντικό μέρος του μεγάλου πυρήνα του Εθνικού Πάρκου, όπου βρίσκονται οι περισσότερες φωλιές Μαυρόγυπα. Ήδη φαίνεται ότι πολλοί Μαυρόγυπες έχουν επιστρέψει στους νεοσσούς τους στις φωλιές. Ο μικρός πυρήνας έμεινε ανέπαφος, ενώ στην καμένη έκταση παραμένουν κηλίδες δένδρων που δεν έχουν καεί και σε πολλές θέσεις η φωτιά κατέστρεψε μόνο τον υπόροφο, τσουρουφλίζοντας τα πεύκα. Ελπίζουμε ότι οι πληγές θα είναι μικρότερες  από ότι περιμέναμε.

Η πυρκαγιά αυτή, που έκαιγε επί οκτώ ημέρες χωρίς ακραίες καιρικές συνθήκες, δημιουργεί ερωτήματα για την ικανότητα του κρατικού μηχανισμού να αντιμετωπίσει πυρκαγιές σε αμιγώς δασικές περιοχές και προστατευόμενα οικοσυστήματα.

Καθοριστικό στοιχείο είναι η πρόληψη, που είναι στενά συνδεδεμένη με τη δασική διαχείριση, ειδικά σε περιοχές ιδιαίτερης οικολογικής αξίας. Στην περίπτωση της Δαδιάς, η πύκνωση του δάσους (που επηρεάζει αρνητικά και τα αρπακτικά πουλιά καθώς τους στερεί τις ανοικτές θέσεις που χρειάζονται για να κυνηγούν) οφείλεται στην μακρόχρονη απουσία βόσκησης αλλά και διαχείρισης του δάσους. Αξίζει να αναφέρω ότι ένας από τους στόχους του έργου LIFE ForOpenForests που υλοποίησε η Εταιρία μας στην Οίτη και το Καλλίδρομο ήταν να διαμορφώσει διαχειριστικές προτάσεις για περιορισμό της επέκτασης του δάσους μέσω της ελεγχόμενης βόσκησης.

Η ανάθεση της δασοπυρόσβεσης στην Πυροσβεστική το 1998 φαίνεται ότι τελικά δεν είναι αποτελεσματική, όπως δείχνουν οι τεράστιες απώλειες δασικών εκτάσεων των τελευταίων 25 ετών, πόσο μάλλον υπό το πρίσμα της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης. Σε πυρκαγιές όπως αυτή της Δαδιάς παίζει κρίσιμο ρόλο η γνώση των τοπικών συνθηκών και ιδιαιτεροτήτων, την οποία σίγουρα δεν έχουν οι πυροσβέστες της πόλης. 

Ταυτόχρονα, ο υπεύθυνος φορέας για τη διαχείριση των δασών, η Δασική Υπηρεσία, έχει συστηματικά αποδυναμωθεί και υποστελεχωθεί, το σύστημα διακυβέρνησης των προστατευόμενων περιοχών έχει χρόνια προβλήματα τα οποία δεν διόρθωσαν οι νομοθετικές αλλαγές των δύο τελευταίων ετών, το δε θεσμικό πλαίσιο προστασίας παραμένει ασαφές καθώς εκκρεμούν επί πολλά χρόνια οι οριστικές ρυθμίσεις με προεδρικά διατάγματα.  Ας μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα καταδικάστηκε, τον Δεκέμβριο 2020, από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (απόφαση C-849/19) διότι δεν καθόρισε εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας (έως το 2012) τους απαιτούμενους στόχους και δεν θέσπισε τα αναγκαία μέτρα διατήρησης για προστατευόμενα είδη και οικοτόπους του δικτύου Natura 2000. Μόλις στις 15 Ιουλίου 2022, η Επιτροπή αποφάσισε νέα παραπομπή της χώρας μας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο λόγω εξαιρέσεων από την απαίτηση για δέουσα εκτίμηση που επιβάλει το άρθρο 6.3 της Οδηγίας των Οικοτόπων, αλλά και για την ελλιπή ενσωμάτωση της Οδηγίας για τις ΜΠΕ (2015/52/ΕΕ).

Υπό το πρίσμα των παραπάνω, είναι αξιοσημείωτο ότι το ΥΠΕΝ, αντί να επιταχύνει τις διαδικασίες για να ανταποκριθεί στις ενωσιακές μας υποχρεώσεις και να διασφαλίσει την ακεραιότητα των προστατευόμενων περιοχών με ισχυρά μέτρα και στόχους διαχείρισης, προσπάθησε να αποδομήσει ακόμη περισσότερο το ήδη προβληματικό πλαίσιο προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος με το σχέδιο νόμου που έφερε στη βουλή.

Ένα νομοσχέδιο που κατατέθηκε σε χρόνο εξπρές στη Βουλή, μετά από ελάχιστης διάρκειας δημόσια διαβούλευση, και το οποίο επιχειρούσε την παραπέρα απλούστευση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, την αποδυνάμωση της περιβαλλοντικής επιθεώρησης, την επιβάρυνση όλων των ζωνών προστασίας των περιοχών του δικτύου Natura 2000 με ασύμβατες και βλαπτικές για το περιβάλλον χρήσεις και τη σοβαρή υποβάθμιση του ήδη αναξιόπιστου θεσμού των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Μετά την κατακραυγή από περιβαλλοντικές οργανώσεις, φορείς αλλά ευαισθητοποιημένους πολίτες, το ΥΠΕΝ αφαίρεσε τις επιζήμιες διατάξεις.

Η Εταιρία μας υπέβαλε σχόλια στη διαβούλευση, συμμετείχε σε συνάντηση με τον Υπουργό, συνυπέγραψε κοινές ανακοινώσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων και υπέβαλε υπόμνημα στην Διαρκή Επιτροπή Εμπορίου της Βουλής όταν ζητήθηκε η γνώμη της.

Η πυρκαγιά της Δαδιάς υπογραμμίζει την επιτακτική ανάγκη να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν το ταχύτερο δυνατόν ουσιαστικά σχέδια διαχείρισης με ρεαλιστικά μέτρα, προσαρμοσμένα στις νέες συνθήκες που διαμορφώνει η κλιματική κρίση, που θα εγγυώνται τη διατήρηση των πυρήνων βιοποικιλότητας και του φυσικού περιβάλλοντος στη χώρα.