Η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων αφορά όχι μόνο τους μεγάλους υγρότοπους διεθνούς σημασίας για τους οποίους καθιερώθηκε, αλλά και μικρότερους, παραγνωρισμένους υγρότοπους.
Τέτοια περίπτωση είναι οι μικρές εφήμερες λίμνες που συναντάμε σε ορισμένα μόνο σημεία της Μεσογείου, όπως στο Δέλτα του Νέστου. Αυτά τα «Μεσογειακά εποχικά λιμνία», είναι ευρωπαϊκός οικότοπος προτεραιότητας της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ με κωδικό 3170* και τα κράτη-μέλη οφείλουν να τα προστατεύουν. Η ΕΕΠΦ τα μελετά και ασχολείται με την προστασία τους την τελευταία δεκαετία.
Τα Μεσογειακά εποχικά λιμνία είναι κοιλότητες που, λόγω του γεωλογικού υποστρώματος, συγκρατούν νερό για μεγάλο χρονικό διάστημα. Κάποιους μήνες κατακλύζονται από νερό, γενικά μικρού βάθους, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες ξηραίνονται. Η γρήγορη εναλλαγή ξηρασίας – υγρασίας δημιουργεί συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη ιδιαιτέρων χλωριδικών κοινωνιών που ενίοτε περιλαμβάνουν σπάνια ή/και ενδημικά φυτά. Εκτός από τα ιδιαίτερα φυτά, τα εποχικά λιμνία (λόγω της απουσίας θηρευτών όπως τα ψάρια) αποτελούν κατάλληλο βιότοπο για αρκετά είδη πανίδας, όπως ασπόνδυλα (καρκινοειδή ή έντομα) και αμφίβια, ενώ τα επισκέπτονται συχνά πτηνά για τροφοληψία.
Η ΕΕΠΦ συντονίζει το ευρωπαϊκό έργο Life PRIMED για την αποκατάσταση παρόχθιων οικοσυστημάτων και Μεσογειακών εποχικών λιμνίων στο Δέλτα Νέστου και το Λάτσιο της Ιταλίας. Στο πλαίσιο των δράσεων του έργου τοποθετήθηκε κάμερα με αισθητήρα στο εποχικό λιμνίο στο Δέλτα του Νέστου για την καταγραφή της πανίδας. Έτσι, μέσα σε ελάχιστους μήνες καταγράψαμε γερακίνες (Buteo buteo) που επισκέπτονται συχνά το εποχικό λιμνίο αναζητώντας λεία, καθώς και αγριόπαπιες, ερωδιούς, αγριογούρουνα κ.ά.
Τοπίο στο Δέλτα Νέστου – υγρότοπο διεθνούς σημασίας (Φωτό: Νίκος Πέτρου)
Πέρα από την κάμερα, ο φωτογραφικός φακός των συνεργατών του Life PRIMED αποτύπωσε την πλούσια -και πολύ φωτογενή- πανίδα που απαντάται γύρω από το λιμνίο και σχετίζεται με αυτό: λιβελλούλες (οδοντόγναθα), πεταλούδες (λεπιδόπτερα) και πλήθος άλλων εντόμων, αμφίβια, φασιανούς και τσακάλια.
Φασιανός Phasianus colchicus στο Δέλτα Νέστου (Φωτό: Κώστας Βιδάκης)
Η ΕΕΠΦ ασχολήθηκε με Μεσογειακά εποχικά λιμνία ως συντονιστής του έργου Life ForOpenForests («Για ανοικτά δάση») στην Οίτη και το Καλλίδρομο. Τα ορεινά εκείνα λιμνία ήταν ομβροδίαιτα, ενώ εκείνα του Νέστου, έχουν διαφορετική υδρογεωλογία καθώς τροφοδοτούνται με νερό από υπόγεια ύδατα. Η μελέτη των δύο διαφορετικών τύπων λιμνίων θα συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας αυτών των ιδιαίτερων μικρών υγροτόπων.
Οι κύριες απειλές για τα ευαίσθητα αυτά οικοσυστήματα είναι οι αλλαγές χρήσεων γης με αύξηση και εντατικοποίηση των καλλιεργειών, τα έργα αποξήρανσης, οι κατασκευές οδικού δικτύου, η υπεράντληση υπόγειων υδάτων, και η υπερβόσκηση, καθώς και η κλιματική αλλαγή που μεταβάλλει την υδρογεωλογία των περιοχών. Ένα άλλο ουσιαστικό πρόβλημα είναι ότι, λόγω του εφήμερου χαρακτήρα και του μικρού μεγέθους των λιμνίων, η σημασία και οι λειτουργίες τους δεν αναγνωρίζονται επιστημονικά και πολιτικά.
Τον Μάρτιο του 2022 η ΕΕΠΦ σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Σαπιέντζα της Ρώμης οργάνωσε τριήμερη επιστημονική συνάντηση με θέμα τα Μεσογειακά εποχικά λιμνία στο Βοτανικό Κήπο της Ρώμης. Στη συνάντηση συμμετείχαν επιστήμονες από Ελλάδα, Κύπρο, Ιταλία, Γαλλία Ισπανία και Πορτογαλία Η συγκεκριμένη συνάντηση ανέδειξε την έλλειψη στοιχείων και γνώσης για τον συγκεκριμένο οικότοπο ώστε να εφαρμοστούν τα αποτελεσματικότερα μέτρα για την προστασία του.
Η δουλειά της ΕΕΠΦ και το έργο Life PRIMED στο Δέλτα Νέστου αναδεικνύουν τις μικρές αυτές οάσεις βιοποικιλότητας. Ας τις δούμε με άλλη ματιά.
Δενδροβάτραχος Hyla arborea (Φωτό: Κώστας Βιδάκης)
Οι εφήμερες λίμνες είναι σημαντικές για την αναπαραγωγή οδοντόγναθων (λιβελούλες). (Φωτό: Κώστας Βιδάκης)
Τσακάλι Canis aureus στο Δέλτα Νέστου (Φωτό: Κώστας Βιδάκης)
