Η δεκαετία που μόλις τελειώνει ανέδειξε την κλιματική αλλαγή ως τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Για πολύ καιρό και αφού θα έχουμε ξεχάσει τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης και του πολέμου της Ουκρανίας, θα εισπράττουμεστη χώρα μας τις συνέπειες από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη. Αν μέχρι το 2030 δεν έχουμε μειώσει στο μισό τις εκπομπές, όπως μας αναλογεί βάσει της συνθήκης, κινδυνεύουμε να μπούμε σε έναν φαύλο κύκλο με προβλέψιμα, αλλά ανεξέλεγκτα αποτελέσματα.
Κώστας Συνολάκης - Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής για την Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής στην Ελλάδα
Κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή θεωρείται σήμερα ένα από τα πιο σημαντικά κοινά προβλήματα της ανθρωπότητας. Οι συνέπειες των βλαβερών ανθρώπινων δραστηριοτήτων γίνονται όλο και πιο έκδηλες, ενώ ακόμη και οι πιο δύσπιστοι δύσκολα μπορούν να αγνοήσουν τις καταστροφές που συντελούνται ολοένα και πιο κοντά τους.
Όμως πως φτάσαμε στο σήμερα; Πώς εξελίχθηκε η επιστήμη για το περιβάλλον;
Το κλίμα του πλανήτη μας στη διάρκεια της ύπαρξής του δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «σταθερό». Μελετώντας την ιστορία του κλίματος της γης, παρατηρούμε διακυμάνσεις. Άρα, εφόσον ο πλανήτης υφίσταται τέτοιες κλιματικές διακυμάνσεις δίχως την ανθρώπινη επέμβαση, γιατί θεωρείται τόσο ανησυχητικό το λιώσιμο των πάγων στους πόλους;
Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η ανεξέλεγκτη ταχύτητα με την οποία αυξάνεται η θερμοκρασία του πλανήτη.
Αυτό που συμβαίνει τώρα
«Έχει συμβεί στην ιστορία της γης να αυξομειώνονται οι συγκεντρώσεις του CO2 στην ατμόσφαιρα, αλλά αυτό που συμβαίνει τώρα δεν το έχουμε ξαναζήσει ποτέ τα τελευταία τουλάχιστον 800.000 χρόνια.»
Mία μορφή του φαινομένου του θερμοκηπίου είχε προταθεί ήδη από τη δεκαετία του 1820 από τον Γάλλο μαθηματικό και φυσικό Joseph Fourier. Υπήρξαν και άλλοι επιστήμονες του 19ου αιώνα με εύστοχες θεωρίες, που προέβλεπαν αριθμητικά τη σχέση της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα με την αύξηση της θερμοκρασίας της γης. Αυτές, όμως, οι ανακαλύψεις δεν θα αξιοποιούνταν για δεκαετίες.
Οι πρώτες οργανωμένες έρευνες σε σχέση με το ζήτημα διεξήχθηκαν τη δεκαετία του 1960, με πιο γνωστή είναι εκείνη του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας Scripps. Χάρη στα πορίσματα της δημιουργήθηκε η Καμπύλη Keeling, ένα γράφημα που έδειχνε την ανοδική, σταθερή αύξηση στα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και χρησιμοποιήθηκε, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας, στην πρόβλεψη της μελλοντικής αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη.
Syukuro Manabe, Βραβείο Νόμπελ Φυσικής 2021
Το 1960, ο Syukuro Manobe ανέπτυξε το πρώτο μοντέλο που δίνει υπολογιστικά αποτελέσματα και 51 χρόνια αργότερα, το 2021, έλαβε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής. Το συμπέρασμά του, καταπληκτικά ακριβές, είναι ότι αν διπλασιαστεί η συγκέντρωση CO2 στην ατμόσφαιρα, τότε θα έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας της γης κατά 2°C σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.
Η επιστημονική κοινότητα κινητοποιείται στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Οι επιστήμονες του πεδίου ξεκίνησαν να αξιοποιούν τα ΜΜΕ με σκοπό να ενημερώσουν τους πολίτες. To 1989 δημιουργείται από τα Ηνωμένα Έθνη η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος, με σκοπό να ερευνηθούν οι πιθανές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Ανάμεσα σε αυτές ήταν έντονοι καύσωνες, η άνοδος της επιφάνειας της θάλασσας, ξηρασίες και πιο έντονοι τυφώνες.
Το κλίμα σε σχέση με τον καιρό
Σε κάθε ακραίο φαινόμενο η ερώτηση που ακολουθεί είναι αν αυτό που έγινε οφείλεται στην κλιματική αλλαγή ή είναι απλά ο καιρός.
Ο καιρός αφορά τα προσωρινά φαινόμενα, όπως βροχές ή κρύες μέρες.
Το κλίμα αφορά τα τυπικά καιρικά φαινόμενα για μεγάλο χρονικό διάστημα (πάνω από 30 χρόνια) σε μια συγκεκριμένη περιοχή, όπως είναι η Μεσόγειος που έχει μεσογειακό κλίμα.
Ως κλιματική αλλαγή ορίζεται η αλλαγή των μακροπρόθεσμων τυπικών καιρικών φαινομένων.
Το κλίμα σε σχέση με τον καιρό είναι πιο διαχρονικό, εμπεριέχει τους κύκλους των τεσσάρων εποχών, και βλέπουμε πια ότι οι αλλαγές είναι πιο ακραίες. Για παράδειγμα, σιγά σιγά η άνοιξη μικραίνει με απίστευτες συνέπειες στα οικοσυστήματα και στον τρόπο που αντιδρά όλη μας η διατροφική αλυσίδα. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής περιλαμβάνουν την αύξηση της έντασης, της συχνότητας και της διάρκειας των φαινομένων, με αντίστοιχες επιπτώσεις στο κόστος αντιμετώπισης των επιπτώσεων που παρουσιάζουν εκθετική άνοδο.
Τι κάνουμε στην Ελλάδα;
Υπάρχει ο Κλιματικός Νόμος με ΦΕΚ Α 105/27.5.2022, που ορίζει το ζητούμενο για να μπορέσουν οι Δήμοι, οι Περιφέρειες και το Κράτος να δεσμευθούν σε μέτρα προσαρμογής με στόχο να φθάσουμε στην Κλιματική Ουδετερότητα.
Τα τελευταία 40 χρόνια που ασχολείται η ανθρωπότητα και η επιστημονική κοινότητα με την κλιματική αλλαγή και με το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ο χρονισμός έχει ως εξής:
Αρχικά συμβαίνει κάτι, ένα ακραίο φαινόμενο ή μια καταστροφή …
Η επιστημονική κοινότητα χρειάζεται κάποιο χρόνο να αντιδράσει …
Η αντίδραση της κοινής γνώμης ακολουθεί σε εύλογο χρόνο, που ευτυχώς έχει μειωθεί …
Αυτό το οποίο ακόμη απαιτεί πολύ χρόνο είναι η ανταπόκριση της πολιτικής και των κυβερνήσεων.
Πρέπει να συγχρονίσουμε αυτά τα 4 ρολόγια, του συμβάντος, και της ανταπόκρισης της επιστημονικής κοινότητας, της κοινής γνώμης και της πολιτικής. Αυτό πρέπει να αλλάξει και είναι στο χέρι όλων μας να το αλλάξουμε.
«Έχουμε φθάσει σε ένα σημείο που η κλιματική κρίση είναι η πιο καθοριστική πρόκληση για εμάς και το μέλλον των παιδιών μας. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τον πήχη των αποφάσεων της κλιματικής δράσης δεν τον θέτουν τα συμφέροντα, τον θέτει η επιστήμη. Αν αυτό μπορούσαν να το δεχθούν οι πολιτικοί, θα ήταν τα πράγματα πολύ διαφορετικά.»
Δημήτρης Καραβέλλας, Γεν. Διευθυντής του WWF Hellas.
Τέσσερα κρίσιμα σημεία από την πρόσφατη έρευνα της IPCC
1. Η κλιματική κρίση πρέπει να αντιμετωπιστεί παράλληλα με την κρίση απώλειας της βιοποικιλότητας.
2. Η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αφορά τόσο τον μετριασμό όσο και την προσαρμογή.
3. Το κρίσιμο πλαφόν πλέον είναι στον 1.5°C.
4. Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας.
Τι περιμένουμε από τους πολιτικούς
Περιμένουμε από τους πολιτικούς να θέλουν έναν ουσιαστικό διάλογο με τον πολίτη, γιατί έχουμε φθάσει σε ένα σημείο που ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας, να εστιάσουν στις λύσεις όχι στο πρόβλημα, κι αυτό δεν μπορεί να γίνει με τη κοινωνία απ’ έξω.
Η βασική λέξη είναι «διεκδίκηση». Χρειάζεται να διεκδικήσουμε πολύ ενεργά, να φθάσουμε σε ένα τέτοιο σημείο που ο πολιτικός από την πλευρά του θα εισπράττει την αδράνεια γύρω από τα περιβαλλοντικά πράγματα ως πραγματικό πολιτικό κόστος. Αν αυτό δεν συμβεί, θα συνεχίσει με το “business as usual”.
Ο ρόλος των πολιτών
Σχόλιο για το ρόλο της εκπαίδευσης
Ο Πρόεδρος της ΕΕΠΦ, κ. Ν. Πέτρου σχολιάζει το ρόλο της εκπαίδευσης για τον πολίτη και τους πολιτικούς, όσον αφορά στο συγχρονισμό μιας ενιαίας ανταπόκρισης από όλες τις πλευρές καθώς και όσον αφορά το σημερινό τρόπο ζωής.
Μικρές αποφάσεις που κάνουν τη διαφορά
Είναι οι μικρές αποφάσεις που μπορούμε να πάρουμε ως άτομα και να αλλάξουμε τις συνήθειές μας αλλά και ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης για το περιβάλλον που θα κάνουν τη διαφορά.
Ο καθηγητής κ. Συνολάκης καταλήγει «Αν αρχίσουμε να έχουμε αυτού του είδους την κλιματική πειθαρχία να φθάσουμε τους πρώτους κλιματικούς στόχους, αυτό θα έχει κάποια αποτελέσματα στην πειθαρχία με την οποία χειριζόμαστε το φυσικό περιβάλλον».
Μπορείτε να παρακολουθήσετε όλες τις ομιλίες του ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ LAB στο Playlist Oμιλιών “Προστασία της Φύσης Lab”, με διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα.
