Βύρων Αντίπας
Ιδρυτικό μέλος, κινητήρια δύναμη και Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) επί 35 χρόνια, ο αείμνηστος Βύρων Αντίπας είναι ο πρωτοπόρος με το όνομα του οποίου συνδέθηκαν οι πρώτες περιβαλλοντικές δραστηριότητες στη χώρα μας, σε μια εποχή κατά την οποία η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ήταν σχεδόν άγνωστη ως ιδέα και αδιανόητη σε πολλούς ως αναγκαιότητα.
Γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη, το 1909, ο Βύρων Αντίπας θα βρεθεί με την οικογένειά του, το 1922, στην Καβάλα. Εκεί θα φοιτήσει στην Εμπορική Σχολή, θα αρχίσει να εργάζεται στην Τράπεζα της Ελλάδος και θα πρωτοεκδηλώσει το ενδιαφέρον του για τη φύση, ανεβαίνοντας στα βουνά ως μέλος του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου – Τμήμα Καβάλας. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο θα καταταγεί από τους πρώτους στο Α΄ Τάγμα Χιονοδρόμων του Ελληνικού Στρατού, το οποίο οργανώθηκε με τη συνεργασία του Ορειβατικού Συνδέσμου.
Μετά τον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο, ο Αντίπας εγκαθίσταται στην Αθήνα, γίνεται στέλεχος του Κεντρικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου και αγκαλιάζει με ενθουσιασμό την εκκολαπτόμενη κίνηση για την προστασία της φύσης.
Στα ηνία της ΕΕΠΦ
Με την ίδρυση της ΕΕΠΦ, το 1951, ο Αντίπας βρίσκει κυριολεκτικά το δρόμο του. Το 1958 αναλαμβάνει Γενικός Γραμματέας της ΕΕΠΦ και το 1967 αφήνει μια σημαντική θέση (Γενικός Επιθεωρητής) στην Τράπεζα της Ελλάδος. Σκοπός της ζωής του γίνεται το έργο της Εταιρίας. Το διοργανωτικό πνεύμα, η συστηματική εργασία και οι προσωπικές οικονομικές θυσίες του θα επιτρέψουν την ομαλή λειτουργία της ΕΕΠΦ, που μοναδικούς πόρους έχει τις συνδρομές των λιγοστών μελών της. Για πολλά χρόνια, τα γραφεία της Εταιρίας βρίσκονται στο σπίτι του Αντίπα, ο οποίος επιτελεί χρέη διευθυντή και κλητήρα μαζί, με μόνο εξοπλισμό μια παλιά γραφομηχανή. Σε αυτές τις συνθήκες, με το κοινό ακόμη αδιάφορο για τα περιβαλλοντικά θέματα και τις αρμόδιες αρχές συχνά αρνητικές, ο Αντίπας θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο κίνημα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα. Τόσο χάρη στις ποικίλες δράσεις της ΕΕΠΦ, η οποία είναι η πρώτη οργανωμένη ομάδα ανθρώπων με πρόγραμμα και όραμα για την ορθή διαχείριση της φύσης, όσο και επειδή από αυτήν θα προέλθουν στελέχη που ίδρυσαν μεταγενέστερες περιβαλλοντικές οργανώσεις, επικεντρωμένες στη μελέτη και την προστασία συγκεκριμένων ειδών του ζωικού και φυτικού πλούτου της χώρας μας.
Η Ελλάδα οφείλει στον Βύρωνα Αντίπα τις πρώτες προσπάθειες για τη διάσωση ειδών όπως ο κρητικός αίγαγρος (που έγινε και το σήμα της ΕΕΠΦ), η μεσογειακή φώκια, η θαλάσσια χελώνα (η πασίγνωστη σήμερα Caretta caretta), οι πελαργοί, η αρκούδα και άλλα θηλαστικά και πουλιά. Ειδικότερα για τους πελαργούς, η καταγραφή του πληθυσμού τους από την ΕΕΠΦ, σε συνεργασία με το Υπουργείο Γεωργίας, αποτελεί, το 1974, μια πρωτοποριακή και διεθνούς σημασίας ενέργεια, καθώς μας έδωσε μια ιδέα για τους πραγματικούς αριθμούς των πελαργών που φώλιαζαν τότε στη χώρα μας. Στον Αντίπα οφείλουμε, επίσης, τη δωρεά ενός οικήματος από τον Θεόδωρο Γαροφαλίδη στο Δέλτα του Έβρου, το οποίο μετατράπηκε σε οργανωμένο Βιολογικό Σταθμό.
Ουσιαστικός ήταν και ο συμβουλευτικός ρόλος του Αντίπα στις αρμόδιες αρχές, και κυρίως στο Υπουργείο Γεωργίας, προκειμένου να βελτιωθεί η περιβαλλοντική νομοθεσία μας και να προωθηθεί η ιδέα των Εθνικών Δρυμών και, εν γένει, των Προστατευόμενων Περιοχών.
Παράλληλα, λόγω της ανεκτίμητης πείρας και δραστηριότητάς του, του ανατέθηκε από την πολιτεία η επίσημη εκπροσώπηση της Ελλάδας σε διεθνή συνέδρια.
Εθνικός εκπρόσωπος
Το 1971 ταξιδεύει με ίδια έξοδα στην Περσία, προκειμένου να εκπροσωπήσει την Ελλάδα στη Διεθνή Διάσκεψη για τη Διατήρηση των Υγρότοπων και υπογράφει τη Συνθήκη Ραμσάρ, με την οποία η χώρα μας αναλαμβάνει την υποχρέωση να προστατεύσει τους 11 ελληνικούς υγρότοπους που αναγνωρίζονται σε αυτήν. Τα επόμενα χρόνια εκπροσωπεί την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Διάσκεψη για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Rushlikon, Ελβετία, 1974), στη Διεθνή Διάσκεψη για τη Διατήρηση των Υγροτόπων (Heiligenhafen, Γερμανία, 1975), στην Α΄ Παγκόσμια Διάσκεψη για τα Αρπακτικά Πουλιά στην Αυστρία (Βιέννη, 1975), στη Διάσκεψη του Διεθνούς Γραφείου Ερεύνης Υδρόβιων Πουλιών (Οχρίδα, Γιουγκοσλαβία, 1977), στη Γενική Συνέλευση της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN), στο Ασκαμπάντ (1978) και σε άλλα συνέδρια.
Σημαντική ήταν, βεβαίως, η συμβολή του Αντίπα και σε αντίστοιχες διοργανώσεις στη χώρα μας: στη Γενική Συνέλευση και Τεχνική Διάσκεψη του IUCN στην Αθήνα (1958), στο Διεθνές Συνέδριο για τη Μεσογειακή Φώκια στη Ρόδο (1978) και στο Συνέδριο Προστασίας Πανίδας και Βιοτόπων, το 1979, που εγκαινίασε ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τσάτσος.
Με την επανείσοδο της Ελλάδας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το Υπουργείο Εξωτερικών ανακοινώνει τον Αντίπα ως μόνιμο εκπρόσωπο της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πληροφοριών του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Διατήρηση της Φύσης, σε αναγνώριση της συμμετοχής του σε αυτό στα χρόνια (1971-1974) που η Ελλάδα είχε αποχωρήσει από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Η κίνηση αυτή γίνεται ύστερα από υπόδειξη της Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου της Ευρώπης, γεγονός που επιβεβαιώνει την εκτίμηση μεγάλων διεθνών οργανισμών στο πρόσωπο του Αντίπα. Με την ιδιότητα του επίσημου εκπρόσωπου της χώρας μας συνεργάζεται και με το Διεθνές Γραφείο Ερεύνης Υρδοβίων Πουλιών (International Waterfowl Research Bureau).
Χάρη στην εξαιρετική του ικανότητα να δημιουργεί δεσμούς με τις μεγάλες περιβαλλοντικές οργανώσεις του εξωτερικού και ισχυρές φιλίες με σημαντικές προσωπικότητες του χώρου, ο Αντίπας καταφέρνει να στρέψει την προσοχή τους στα περιβαλλοντικά προβλήματα του τόπου μας και σε πολλές περιπτώσεις να πετύχει τη βοήθειά τους για την επίλυσή τους. Ο ίδιος είναι γραμματέας του Ελληνικού Τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Προστασίας Πουλιών (International Council for Birds Preservation) και μέλος της ομάδας εργασίας της IUCN για τη Διατήρηση της Ελληνικής Φύσης. Από την άλλη, χάρη στις φιλίες του με ξένους ερευνητές και φίλους της φύσης, αρκετοί από αυτούς εγγράφονται μέλη της ΕΕΠΦ και ιδρύονται στη Γερμανία και την Αγγλία δύο ομάδες που λειτουργούν ως παραρτήματα της Εταιρίας. Ανάμεσα στους αγαπημένους φίλους είναι και ο Λυκ Χόφμαν, ιδρυτής του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση, του πασίγνωστου σήμερα WWF International, με το οποίο η ΕΕΠΦ συνεργάζεται από το 1969, για τα περιβαλλοντικά θέματα στην Ελλάδα.
Βραβεία
Η δράση του Αντίπα αναγνωρίσθηκε στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αποφέροντάς του βραβεία όπως: το Μετάλλιο Αξίας «Pro Merito» του Συμβουλίου της Ευρώπης (1980)∙ την ανακήρυξή του σε επίτιμο μέλος του WWF International, το οποίο του απένειμε τον ίδιο χρόνο και τιμητικό δίπλωμα διά του Προέδρου του, Δούκα του Εδιμβούργου Φίλιππου (Λονδίνο 1981)∙ το Χρυσό Μετάλλιο «Peter Joseph Lenne» του ιδρύματος Johann Wolfgang von Göthe (Βασιλεία Ελβετίας1982)∙ το Χρυσό Μετάλλιο της Κρατικής Βουλγαρικής Επιτροπής Περιβάλλοντος (1983)∙ την πρώτη, από την ίδρυσή του, τιμητική διάκριση του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας για τα 40 χρόνια προσφοράς του Αντίπα στη διάσωση της Ελληνικής Φύσης (1990)∙ το Βραβείο «Σαμουρκείου Ιδρύματος» από την Ακαδημία Αθηνών (1991)∙ βραβείο της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών για την προσφορά του στη προστασία των Πρεσπών (1994).
Ψυχή της ΕΕΠΦ για 35 χρόνια, ο Αντίπας έφυγε από τη ζωή το 1997, έχοντας υπηρετήσει με πάθος τη διάσωση της ελληνικής φύσης επί 40 χρόνια και με την ικανοποίηση ότι οι κόποι του απέδωσαν καρπούς με τη δυναμική εξέλιξη της Εταιρίας.
«Δεν τον έβλεπα ποτέ», λέει για τον αεικίνητο αυτόν άνθρωπο η σύζυγος του, Μιλένα Αντίπα, θέλοντας να δώσει το μέγεθος της αφοσίωσης του στο σκοπό που υπηρετούσε. Σκοπό που μοιράστηκε μαζί του, με αγάπη και σεβασμό.
Ενδεικτικά για τη δράση του σεμνού αυτού μαχητή είναι τα λόγια του διαπρεπούς Αμερικανού οικολόγου David Brower, ο οποίος, το 1975, σε ένα ταξίδι του στην Αθήνα, τη χαρακτήρισε «One man’s conservation movement in Greece».
